۱۴۰۲-۵-۱۷ فص فاطمیه جلسه ۱۰۷
بسم الله الرحمن الرحیم
سه شنبه ۱۴۰۲/۵/۱۷ (درس فص فاطمیه، جلسه ۱۰۷)
«موضوع درس: فصل ۱۴، در حقیقت و واقع تفسیر انفسی قران کریم»
مردم از وحی خطاب محمدی تعبیر به کشف تام یا کشف اتم محمدی می‌کنند.
(کشف، گشودن و باز کردن است)
فصوص و مصباح الانس و دیگر آثار مشابه، تفسیر انفسی قرآن هستند.
کتاب‌های عرفانی تفسیر قرآن هستند که مربوط به مقامات انسان هستند.
کسانی که اهل مقامات نیستند با این کتابها کاری ندارند ولی دیگران برای اطلاع از مقامات انسانی و سلوک برای نیل بدانها، با این کتب سر و کار دارند.
آقاجان (علامه حسن زاده) فرمودند: این کتابها که من نوشتم همه تفسیر قرآن است. حقایق قرآن را تبیین می‌کنند. حتی گاه بعضی از آنها، محتوایشان تطبیق آیه به آیه قرآن است.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: قرآن را کسی می‌شناسد و می‌فهمد که مورد خطاب قرآن است.
چه کسی مورد خطاب قرآن است و قرآن با چه کسی حرف می‌زند؟!
چه کسی لیاقت دارد که قرآن با او حرف بزند؟!
کفار که لیاقت حرف زدن ندارند، وقتی که خداوند می‌خواهد آن را مورد خطاب قرار دهد به رسول الله می‌گوید قل…… به آنها بگو و مورد خطاب خداوند رسول الله است نه کفار.
قرآن مؤمن را مورد خطاب قرار می‌دهد که قلبش ایمان آورده و باور کرده و مؤمن کامل به رسول الله است. هر کس به اندازه ظرف وجودی خودش از آنچه که رسول الله گرفته است، می‌گیرد.
عقل رسول الله در رتبه‌ای است که می‌تواند حقایقی را بگیرد که دیگران نمی‌توانند بگیرند.
منطق وحی از قوه قدسیه انسان ختمی صاحب عصمت موید من عندالله تعالی شأنه حقایق را برای نفوذ مستعده و مشتاق به کمال مکشوف فرموده است.
ولَقَدۡ یَسَّرۡنَا ٱلۡقُرۡءَانَ لِلذِّکۡرِ فَهَلۡ مِن مُّدَّکِرٖ
آسان کردیم قرآن را برای اهل ذکر که ذکر رسول الله است
در سوره طلاق
أعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِیدًا فَاتَّقُوا اللَّهَ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ الَّذِینَ آمَنُوا قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْرًا
ﺧﺪﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﺎﻥ [ﺩﺭ ﺁﺧﺮﺕ] ﻋﺬﺍﺑﻲ ﺳﺨﺖ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﭘﺲ ﺍﻱ ﺧﺮﺩﻣﻨﺪﺍﻥ ﻣﺆﻣﻦ! ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﭘﺮﻭﺍ ﻛﻨﻴﺪ. ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺘﻲ ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﺷﻤﺎ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺗﺬﻛﺮ ﻧﺎﺯﻝ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. (١٠)
«منظور از ذکر، رسول الله است»
برای آنها که می‌توانند تذکر بگیرند، یادآوری شود؛ چون انسان نیاز به یادآوری دارد.
وذَکِّرۡ فَإِنَّ ٱلذِّکۡرَىٰ تَنفَعُ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ
و (امّت را) تذکّر و پند می‌ده که پند و تذکّر (اگر کافران را نفع ندهد) مؤمنان را سودمند افتد.
چرا ذکر لا اله الا الله را تکرار می‌کنیم؟ نیست خدایی جز الله، باید ذکر تکرار شود و این تذکر برای مؤمن نفع دارد.
معیار درست و غلط در کشف چیست؟ معیار، قرآن است که منطبق با صاحب عصمت است.
کشف در قرآن هم ازین جهت مفید است که خیلی چیزها در قرآن هست که باید برای انسان مکشوف شود. گاهی هم کشف قرآنی روش فهم قرآن است. کشف به انسان دست می‌دهد تا معنای آیه یا سوره قرآن را بفهمد.
یک معنای کشف، تبیین قرآن است
و معنای دیگر آن، بیان قرآن است.
سوره قیامت
فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ «۱۸» ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا بَیانَهُ «۱۹»
هر کدام از قوای ما یک کشفی دارند یک سری مکاشفات مربوط به گوش است. یک سری مربوط به چشم است و یک سری مربوط به بو است.
مثل حضرت یعقوب علیه السلام فرمودند:
إِنِّی لَأَجِدُ رِیحَ یُوسُفَ، من بوی یوسف را می شونم. اینجا از مراتب «شم» است.
مثلاً بعضی از انسانها را می‌بینید بوی تعفن می‌دهند و بعضی‌ها بوی عطر می‌دهند.
تعَطّروا بِالاِستغفارِ وَلا تَفضَحَنَّکُم رَوائِحُ الذُّنوبِ!
با استغفار کردن، خود را معطّر و خوشبو کنید تا رایحه (متعفن) گناه، شما را مفتضح ننماید! (جامع احادیث‌الشیعه، ج ١۴)
امر سوم: اینکه بین انزال قرآن و تنزیل آن باید فرق گذاشت.
«انزال به معنی فرود آمدن شیء به یکبارگی است و تنزیل به معنی فرود آمدن آن به تدریج است»
قرآن به یکباره بر قلب رسول الله در شب قدر نازل شد. سپس طی ۲۳ سال برای مردم پیاده شد.
مثلاً شیخ اشراق فرمودند: من کتاب اشراق را در یک شب گرفتم و نوشتن آن در چند وقت طول کشید
جناب ابن عربی فرمودند فصوص را رسول الله به یکباره من داد و فرمود: به سوی مردم ببر.
پس از نزول تنزیل هر آیه رسول پیامبر اکرم دستور می‌فرمودند که این آیه را در فلان جای قرآن قرار دهید و یا این سوره را بعد از فلان سوره‌ها قرار دهید.
ترتیب آیه‌ها آیات و سوره‌ها توفیقی است و همه به دستور جناب رسول الله بوده است.
فاجعه روز پنجشنبه یا «رزیه یوم خمیس» رسول الله وقتی در بستر بیماری افتاده بود فرمود قلم و دوات بیاورید تا چیزی برایتان بنویسم که بعد از من گمراه نشوید الی آخر….
خیلی چیزها در قرآن نیامده است. روایت داریم که اسامی ائمه در قرآن نیامده است. دستور اجمالی را قرآن فرموده و تفصیل آن را بر عهده رسول الله گزارده است.
﴿یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الأَمْرِ مِنْکمْ﴾ (النساء: ۵۹)
در مورد نماز هم همین طور. در قرآن صرفاً امر به برپایی نماز آمده است: وَ أَقِیمُوا الصَّلاهَ
نماز را به پا دارید. رسول الله فرموده است که چگونه نماز بخوانید مثلاً نماز صبح دو رکعت و……
قرآن واقعی انزالی همین است که در دست مسلمانان است بدون هیچ گونه نقصان و زیاده و تقدیم و تأخیر و تحریف. کیف کان افتراء به کتاب الله و دین خداست.
مثلاً آخرین آیه که بر رسول الله نازل شد سوره آیه ۲۸۱ بقره آیت:
وَاتَّقُوا یَوْمًا تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّىٰ کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ
ولی به دستور رسول الله در آخر سوره بقره، دومین سوره قرآن قرار داده شد.
امین الاسلام طبرسی در تفسیر شریف مجمع البیان در بیان نزول آیه مذکور می‌فرماید: این آخرین آیه از قرآن است که به وحی جبرئیل، در سوره بقره بعد از آیه ۲۸۰ قرار گرفت.
رسول الله بعد از نزول این آیه، ۲۱ روز زندگی کرد.
سعید بن جبیر گفته است که ۷ روز زندگی کرد و رسول الله در روز دوشنبه، دو شب گذشته از ماه ربیع هنگام طلوع از دنیا رفت؛
اما اصحاب ما روایت کرده‌اند که دو شب مانده بود از ماه صفر در سال ۱۱ هجرت و یک سال گذشته بود از سلطنت اردشیر پسر پرویز پسر هرمز پسر انوشیروان از دنیا رفت.
نکته در این است که این آیه ۲۸۱ سوره بقره، آخرین آیه بود که بر رسول الله نازل شد ولی در دومین سوره مصحف، یعنی بقره نوشته شده است.
نکته ۵۷۳ از کتاب هزار و یک نکته علامه حسن‌زاده:
مرحوم طبرسی در تفسیر شریف مجمع البیان در بسیاری از مواضع، در بیان ترتیب سور و ارتباط آیات سخن می‌گوید. این بیان راجع به قرآن انزالی است نه تنزیلی نجومی. چه ترتیب سور و آیات به ترتیب تنزیلی نیست ولی به امر رسول الله ص بعد از نزول هر سوره و آیه به همین ترتیب بین الدفتین که در میان مسلمانان متواتر است و به صورت انزالی آن است مرتبط شده است و بیان تفصیلی آن را در رساله فصل الخطاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب آورده‌ایم»
نمونه ((سوره انبیا بیست و یکمین سوره در قرآن است و قبل از آن سوره طه آمده است که آخرین آیه سوره طه چنین است:
قلْ کُلٌّ مُّتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحَابُ الصِّرَاطِ السَّوِیِّ وَمَنِ اهْتَدَىٰ
ﺑﮕﻮ: ﻫﺮ ﻳﻚ [ﺍﺯ ﻣﺎ ﻭ ﺷﻤﺎ] ﻣﻨﺘﻈﺮﻳﻢ، ﭘﺲ را ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﻭﺩﻱ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺭﻫﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍﻩِ ﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﻩ ﻳﺎﻓﺘﮕﺎﻥ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟(طه: ١٣۵)
وقتی به سفر حج مشرف شده بودیم، معنای این ارتباط در مدینه عنایت شد.
که فرموده شد منتظریم پس منتظر باشید که این انتظار برای هر کسی نیست برای انبیا است؛ زیرا سوره بعد آن سوره انبیا است.
فسَبِّحۡ بِٱسۡمِ رَبِّکَ ٱلۡعَظِیمِ در سوره واقعه است و در سوره بعدی حدید با تسبیح خدا شروع شده است:
الحدید
سبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ آسمان‌ها ﻭ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ، ﺧﺪﺍ ﺭﺍ [ﺑﻪ ﭘﺎﻙ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻋﻴﺐ ﻭ ﻧﻘﺼﻲ] می‌ستایند، ﻭ ﺍﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﻱ ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻭ ﺣﻜﻴﻢ ﺍﺳﺖ (حدید:١)
آیات آخر هر سوره با آیات اول سوره بعدی ارتباط دارند. این ترتیب قرآن به ترتیب نزول آیات نیست بلکه رسول الله دستور دادند که اینطور باشد اول سوره حمد بعد سوره بقره و الی آخر که سوره ناس است
الحمدلله علی الولایه