۱۴۰۲-۵-۲۴ فص فاطمیه جلسه ۸
قرآن انزالی و تنزیلی
بسم الله الرحمن الرحیم
سه شنبه ۱۴۰۲/۵/۲۴: درس فص فاطمیه، جلسه ۱۰۸
موضوع: بحث در مورد قرآن انزالی و تنزیلی
یکی از مباحث مهم این است که قرآن بصورت تدریجی نازل می‌شد. بسته به موقعیت، گاه بصورت یک سوره کوچک و گاه به مقدار یک رکوع نازل می‌شد. سپس پیامبر اکرم می‌فرمود که این رکوع در فلان سوره و در ادامه فلان آیه قرار بگیرد.
پیامبر اکرم به امیرالمؤمنین ع فرمود که قرآن را جمع آوری کند، چون قرآن تا زمان حیات رسول الله، باز بود و بایستی جمع آن، پس از ایشان انجام می‌شد.
رسول الله ص بر وفق ترتیب قرآن انزالی که یک باره دریافت کرده بود، در هنگام نزول تدریجی، جای آیات و سور را تعیین می‌فرمود.
یعنی خود پیامبر ص، ترتیب قرآن را معلوم کردند.
چرا قرآن بصورت تدریجی نازل شد؟ این ایات به وزان شرایط و حوادث نازل می‌شد که مردم بدانند چطور قرآن در متن زندگی آنها ساری و جاری است.
امر چهارم: درباره قرآن، هرگونه بحث تحریف وسط بیاید، به خود قرآن افترا زده شده است.
آقا جان می‌فرماید، کیف کان، یعنی هر گونه بحثی که درمورد تحریف بگویند، افترا به کتاب خداست. زیرا خود قرآن می‌فرماید: «انا نحن نزلنا الذکر وانا له لحافظون»
پس چرا اخباری‌ها، صراحت این آیه بر مصونیت از تحریف را رها کرده و به حدیثی برای اثبات تحریف استناد می‌کنند که معلوم نیست از چه کسی گرفته شده است.
نکته: اخباریان دو مشخصه مهم دارند:
۱- برای قرآن حجیت قائل نیستند؛ زیرا معتقدند قرآن تحریف شده است وآن را غیر قابل فهم برای غیرمعصومین می‌دانند،
۲ به احادیث تمسک می کنند آنهم بدون عرضه به قرآن
در حالی که در روایت آمده برای تشخیص صحت روایات منقول از ما به قرآن مراجعه کنید.
اگر قرآن حجیت نداشت یا غیر قابل فهم بود، چرا روایات ما را به قرآن ارجاع می‌دهند؟!
اگر قرآن تحریف شده بود، چرا ائمه همین قرآن را می‌خواندند؟!
خود قرآن می‌فرماید: «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون» ما خودمان حافظ قرآن هستیم.
امیرالمؤمنین و ائمه اطهار که کنار قرآن بودند، نمی‌گذاشتند قرآن تحریف بشود.
حفظ دین، دستگیره استوار می‌طلبد. مأخذ محکمی که مرجع تقلید نظر خود را به او ارجاع بدهد. اگر قرآن را بگیرند هیچ چیز نمی‌ماند. اصل و اساس قرآن است بقیه حول محور قرآن باید باشند.
آقا جان (علامه حسن‌زاده آملی) می‌فرماید من حاضرم در مورد عدم تحریف قرآن مباهله کنم.
امر پنجم: عبارتی از جناب ام الائمه المعصومین عصمه الله الکبری سیده نساء العالمین فاطمه بنت رسول الله صلوات الله و سلام علیها نقل کردیم که آن حضرت، خدای سبحان، حمد می‌کند که او را در هیچ مرحله معارف قرآن بیکران که رسول الله فرمود هر حرفی از حروف آن رارهفتاد هزار معنی است، دو دل و سرگردان نگردانیده است. بلکه به آن مقام شامخ لیله القدری که دارد صدر مشروح آن جناب علیها السلام وعای حقائق بیکران قرآنی است: از کتاب فلاح السائل جناب سید بن طاوس (قدس سره) نقل کرده‌ایم؛ این دعای مهم در تعقیب نماز ظهر آمده است:
” سبحان ذی العز الشامخ المنیف. سبحان ذی الجلال الباذخ العظیم. سبحان ذی الملک الفاخر القدیم. والحمد لله الذی بنعمته بلغت ما بلغت من العلم به و لعمل له و الرغبه الیه و الطاعه لامره. الحمدلله الذی لم یجعلنی جاحدا لشی ء من کتابه، و لا متحیرا فی شی ء من امر. و الحمدلله الذی هدانی الی دینه، و لم یجعلنی اعبد شیئا غیره…
ترجمه:
پاک و منزه است دارنده عزت والای با عظمت، پاک و منزه است دارای شکوه بلند مرتبه عظیم، پاک و منزه است دارنده حکومت سرفراز جاودان، سپاس خداوندی را که بر اثر داشتن نعمت او توانسته‌ام به این پایه از دانش و عمل به آن و رغبت و تمایل به دستورات و اطاعت از فرمانش برسم، سپاس خداوندی که مرا منکر هیچ یک از کتابهایش قرار نداده و در هیچ یک از اوامرش راه انحراف نپیموده‌ام، سپاس خداوندی را که مرا به دینش هدایت کرده و مرا به گونه‌ای قرار نداده که غیر او را بپرستم…
حمد از آن خدایی که مرا منکر چیزی از کتابش قرار نداد که به نعمت او رسیدم به آنجایی که رسیدم از علم به او و عمل کردن به آن و از رغبت کردن بسوی او رغبت کنم به خدا و اطاعت کنم امر او را
معنای رغب الیه:
در حدیث: «النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی»
فعل رغب در این حدیث با حرف عن آمده است که به معنای روگرداندن است.
اما اگر رغب با إلی بیاید _ همانند فرمایش حضرت زهرا_ به معنای رغبت کردن به چیزی خواهد بود. رو کردم به خداوند و اطاعت از امر او.
– می‌فرماید حمد از آن خدایی که مرا منکر چیزی از کتاب خود قرار نداد.
چون خود قرآن فرمود أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتابِ وَ تَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ
اینان کفار نیستند بلکه درهمه مراحل همراه قرآن هم نیستند
– وقتی خانم فاطمه زهرا س می‌فرماید: من منکر چیزی از کتاب نیستم، یعنی مؤمن به تمام کتاب هستم-اینجا بحثی دارد.
آل عمران: ۷
هُوَ الَّذِی أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَهِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ
ﺍﻭﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎﺯﻝ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ، ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺤﻜﻢ ﺍﺳﺖ [ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﺻﺮﻳﺢ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻰ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ] آنها ﺍﺻﻞ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ کتاب‌اند، ﻭ ﺑﺨﺸﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﺍﺳﺖ [ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺎﺗﺶ ﻏﻴﺮ ﺻﺮﻳﺢ ﻭ معانی‌اش ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺤﻜﻢ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ نمی‌شود] ﻭﻟﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎﻥ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ [ﺍﺯ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﻟﻬﻲ] ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺘﻨﻪ ﺍﻧﮕﻴﺰﻱ ﻭ ﻃﻠﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮِ [ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﻣﺮﺩم ﻭ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻧﺎﻥ] ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺶ ﭘﻴﺮﻭﻱ می‌کنند، ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺟﺰ ﺧﺪﺍ نمی‌داند. ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺶ [ﻭ ﭼﻴﺮﻩ ﺩﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻨﺶ] ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ: ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻳﻢ، ﻫﻤﻪ [ﭼﻪ ﻣﺤﻜﻢ، ﭼﻪ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ] ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻣﺎﺳﺖ. ﻭ [ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ] ﺟﺰ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺧﺮﺩ ﻣﺘﺬﻛّﺮ نمی‌شوند.
– آن کسانی که در قلوبشان کجی هست دنبال متشابهات می‌روند و می‌خواهند آنرا تأویل کنند در حالی که تأویل آنرا جز خدا و راسخان در علم نمی‌دانند.
نکته: مراد از متشابهاتی که یک عده دنبالش می افتند و می‌خواهند تأویل کنند، چیست؟!
در قرآن مضامینی هست که متشابهات است.
مثلاً آیا خدا از کسی قرض می‌گیرد؟ بله
سوره حدید: ۱۱
مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ.
آیا خدا کسی را مسخره می‌کند؟ بله.
سوره بقره: ۱۵
اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ یَمُدُّهُمْ فِی طُغْیانِهِمْ یَعْمَهُونَ
همچنین آیاتی چون
یدالله فوق أیدیهم که اوصافی از خدا را بیان می‌کنند.
– مگر خدا دست دارد؟ بله
اما چطور است!!!
سبحان الله. خداوند، لیس کمثله شی است. دستش مثل مخلوقات نیست. سبحان الله. آیا ممکنه خدا با کسی شوخی کند؟ بله
حدیث: روز قیامت خداوند سر بسر بنده‌اش می‌گذارد و بنده تعجب می‌کند خدایا تو سر بسر من می‌گذاری تو رب العالمینی وقتی خداوند مسخره می‌کند پس با بنده‌اش شوخی هم می‌کند.
اگرچه برخی ازاین مطالب قابل فهم نباشد اما راسخان درعلم میگویند مابه همه کتاب ایمان داریم یعنی چه بفهمیم وچه نفهمیم
حضرت می‌فرمایند:
* ما به همه اینها ایمان داریم *
آن خدایی که قرآن می‌گوید: حی و زنده است.
واینکه صدیقه طاهره س می‌فرماید:
” الحمدلله الذی لم یجعلنی جاحدا لشی ء من کتابه،”
زیرا خیلی‌ها وقتی از نظر علمی مطلبی را درک نمی‌کنند آن را انکار می‌کنند.ایمان اینها ” نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَکْفُرُ بِبَعْضٍ” می‌شود
نکته: یک بحث خدا داریم یک بحث دین خدا داریم اینها دوتا هستند.
خیلی‌ها در این عالم می‌بینید خدا را اثبات می‌کنند، اما مسلمان نیست! و به دین خدا دست پیدا نکرده است. به دین خدا هدایت نشده است ولی خدا را قبول دارد
فرمود: ” الحمدلله الذی هدانی الی دینه، و لم یجعلنی اعبد شیئا غیره.”
– حمد آن خدایی که مرا به دینش هدایت کرد و آنگونه قرار نداد مرا پرستنده غیر او باشم که غیر او را بپرستم.
– در ظاهر انسان این را بخواند می‌بیند همه همین جوری هستند همه غیر خدا را نمی‌پرستند ولی به بطنش می‌روید می‌بینید خیلی داستان متفاوت است.
در سوره انبیاء که انبیاء را نام می‌برد می‌فرماید اینها عابد ما هستند.
الأنبیاء: إِنَّ فِی هَٰذَا لَبَلَاغًا لِّقَوْمٍ عَابِدِینَ
ﺑﻲ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ [ﺣﻘﺎﻳﻖ] ﺑﺮﺍﻱ [ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻥ] ﻣﺮﺩم ﻋﺒﺎﺩﺕ ﭘﻴﺸﻪ [ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻭ ﺍﻭﺝ ﻣﻄﻠﻮﺏ] ﻛﻔﺎﻳﺖ ﺍﺳﺖ. (١٠۶)
عابدان انبیا هستند نه هرکس نماز بخواند
نکته ۹۳۲ کتاب هزار و یک نکته:
زنی خدمت حضرت صدیقه طاهره س رسید و سؤال کرد و جواب شنید. سؤال‌ها تا ده سؤال رسید لذا خجالت کشید.عرض کرد بر شما مشقت (سنگینی) نباشد؟ فرمود: اگر کسی اجیر شود که باری را به سطحی ببرد به صد هزار دینار آیا بر او سنگین است؟ عرض کرد نه. فرمود: من اجیر شده‌ام برای پاداش پاسخ به هر مساله به بیشتر از ما بین زمین و عرش که از لوءلوء پر شود.
در بحار (ط- بیروت- ج ۲- ص ۳)
و (ط- کمپانی – ج ۱- ص ۷۰ و ۷۱)
از حضرت عسکری علیه السلام نقل شده که فرمودند: زنی خدمت حضرت زهرا آمد و گفت من مادر ناتوانی دارم، در امر نمازش سوالی برایش ایجاد شده و من را پیش شما فرستاده تا از شما سؤال کنم.
حضرت زهرا جواب سؤال آن زن را داد. آن زن سؤال دومی را پرسید و حضرت زهرا جواب داد. سپس سؤال سومی را پرسید و حضرت زهرا جواب داد. و همین طور ده بار سؤال کرد و حضرت جواب دادند. آن زن بابت زیاد سؤال کردن خجالت کشید و گفت: ای دختر رسول خدا قصد به زحمت انداختن شما را ندارم.
حضرت زهرا در جوابش فرمودند: هرگاه سوالی برایت پیش آمد بیا و از من بپرس؛ آیا اگر شخصی اجیر شود که بار سنگینی را یک روز حمل کند اما کرایه‌اش صدهزار دینار باشد، حمل این بار برای او سنگین است؟! آن زن گفت: نه!
حضرت فرمود: من در ازاء هر سوالی که به تو جواب دادم، فراتر از بین زمین و آسمان مروارید دریافت می‌کنم! پس شایسته است که بر من سنگین نباشد.
از پدرم رسول خدا ص شنیدم که فرمود: علماء شیعه ما محشور می‌شوند و پاداش‌های نیکویی به آنها عطاء می‌شود، (خلعت‌های کرامت، لباس‌های کرامت) که این پاداش‌ها به مقدار کثرت علمشان ومقدار تلاششان که چقدر زحمت کشیده‌اند، علوم آنها و جدیت‌شان در راهنمایی بندگان خداست،
(ارشاد بندگان خدا) تا جایی که بر یک نفر از آنها هزاران خلعت از نور داده می‌شود.
(التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام، ص ۳۴۰)
الحمدلله علی الولایه