۱۴۰۲-۱۱-۱۲ تفسیر سوره ضحی
بسم الله الرحمن الرحیم
««الحمدالله رب العالمین الصلاه و السلام علی سیدنا و نبینا و طبیب قلوبنا و شفیع ذنوبنا العبد المؤید الرسول المسدد المحمود الاحمد ابوالقاسم المصطفی محمد»
پنجشنبه ۱۴۰۲/۱۱/۱۲
موضوع: بحث قرانی (سوره مبارکه ضحی)
گاهی وقت انسان در زندگی دچار گرفتاری می‌شود دنیا هم گرفتاریهایش وسیع است.
گاهی وقت در این گرفتاری و دردسر هرچه دعا می‌کنید هیچ گشایشی حاصل نمی‌شود.
بعضی‌ها تعبیر می‌کنند می‌گویند انگار خدا ما را یادش رفته و یا با ما قهر کرده (این یک حرف رده‌ای است که می‌زنند)
آیا خدا با انسان قهر می‌کند و یا انسان را فراموش می‌کند؟!!! ذره ذره موجودات این عالم به توجه خدا هستند و لحظه‌ای خداوند اگر عنایت خود را بردارد، همه این عالم نیست می‌شود.
گاهی هرچه دعا می‌کنی دعای شما به هدف نمی‌خورد. دعا مثل تیری است که شکارچی به هدف نمی‌زد حالا چرا نمی‌شود و چرا نباید بشود؟!! انگار این یک امری است که عمومیت دارد برای انسان‌ها چون خداوند در قرآن ذکر کرده در خطاب به پیامبر (در سوره ضحی)
انگار خود پیامبر می‌گوید نکند خدا مرا رها کرده!!!
مخصوصاً هرچه انسان به خدا نزدیک‌تر می‌شود از اینکه خدا ناراحت بشود ترسش بیشتر است،
سوره مبارکه ضحی
بِسمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ
وَالضُّحَىٰ
ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺭﻭﺯ [ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﭘﺮﺗﻮ ﺍﻓﺸﺎﻧﻲ می‌کند](۱)
وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَىٰ
ﻭ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺐ ﺁﻥ ﮔﺎﻩ ﻛﻪ ﺁﺭﺍم ﮔﻴﺮﺩ، (۲)
مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَىٰ
ﻛﻪ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺕ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﺸﻢ ﻭ ﻛﻴﻨﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ. (۳)
چرا خدا به پیامبرش می‌گوید «ما ودعک ربک وما قلی»
مثلاً این که خدا به من وحی نمی‌فرستد از دست من ناراحت است یا قهر کرده؟ و این پیام برای همه انسان‌ها است
حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۲۲
گرت هواست که معشوق نگسلد پیوند
نگاهدار سر رشته تا نگه دارد
تو رشته را رها می‌کنی خداوند که رها نمی‌کند.
در سنن و خصوصیات نبی اکرم این بود که وقتی که کسی با ایشان دست می‌دهد پیامبر دست او را رها نمی‌کرد تا او خودش رها کند، و این دلیل دارد چون پیامبر خداست صاحب عصمت است می‌گوید ما تو را رها نمی‌کنیم مگر تو ما را رها کنی خدا رها نمی‌کند مگر تو رها کنی.
حالا برای ما پیش می‌آید چرا خدا را هرچه صدا می‌زنیم جواب نمی‌دهد می‌گوید مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَىٰ
پس چه شده؟؟
در اول سوره فرمود:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ
وَالضُّحَىٰ
ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺭﻭﺯ [ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﭘﺮﺗﻮ ﺍﻓﺸﺎﻧﻲ می‌کند](۱)
وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَىٰ
ﻭ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺐ ﺁﻥ ﮔﺎﻩ ﻛﻪ ﺁﺭﺍم ﮔﻴﺮﺩ، (۲)
دو قسم می‌خورد یکی به روز و یکی به شب که همه جا را می‌گیرد.
جناب علامه طباطبایی بحثی دارد که می‌فرماید در مورد قسم وقتی خدا قسم می‌خورد والعصر وووو
این قسم‌ها که می‌خورد با مضمون آن سوره ارتباط دارد.
چرا قسم به عصر چون روز تمام می‌شود و هرچه قرار است کسب کند کسب کرده است لذا انسان در عصر احساس خسران و زیان می‌کند ارتباط است بین قسم و مضمون آن آیه.
قبل از اینکه بگوید خدا تو را رها نکرده دو قسم می‌خورد یکی به روز و یکی به شب وقتی آرام می‌گیرد این دو اتفاق در عالم ساری و جاریست گاهی روز و گاهی شب. در زندگی تمام انسان‌ها هم گاهی روز و گاهی هم شب است گاهی همه چیز به وفق مرادت است و گاهی شب می‌شود و بلا از همه طرف می‌آید شب هم نمی‌شود در این عالم نباشد و با این حال نمی‌ایستد و می‌رود.
امیرالمؤمنین سلطان حکما است، فرموده: «للمکروه غایات» برای هر گرفتاری غایتی است یعنی یک نهایتی دارد تا به غایت خود نرسد هیچ کاری سودی نمی‌دهد هرچه تلاش کند بدتر می‌شود تا به غایت خود برسد و برطرف شود.
للمکروه غایات، همان شب است هزار هم دعاکنی فایده ندارد باید دوره خود را طی کند مثل شب دوره آن طی شود و روز بشود گمان نکن خدا تو را رها کرده و این قانون عالم است زندگی روی یک روال نیست.
سوره مبارکه الشرح آیه ۶
إِنَّ مَعَ العُسرِ یُسرًا﴿۶﴾
(آری) مسلّماً با (هر) سختی آسانی است.
در حالات انسان هم قبض و بسط داریم.
در نهج البلاغه حدیث از امیرالمؤمنین به فرزندش می‌فرماید پسرم کندی اجابت تو را از دعا ملول نکند این کند رسیدن از دعا تو را خسته نکند.
حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۴۳
«حافظ وظیفه تو دعا گفتن است و بس،
دربند آن مباش که نشنید یا شنید»
قران می‌فرماید: وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُمْ..
شما دعا کنید و بندگی و حق خدا استجابت دعا است.
یک وقت چیزهایی از خدا می‌خواهید که اگر به شما بدهد هلاک می‌شوید و این برای خدا کاری ندارد که به انسان بدهد ولی به صلاح انسان نیست.
در بعضی چیزها استجابت نشدن دعا به خیر طرف است و نباید استجاب شود ولی گاهی وقت مال قانون این عالم است تو هم در زندگی خود قانون داری.
و بعد می‌فرماید
وَلَلْآخِرَهُ خَیْرٌ لَّکَ مِنَ الْأُولَىٰ
ﻭ ﺑﻲ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺁﺧﺮﺕ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ، (۴)
قران می‌فرماید: «قُلْ مَتَاعُ الدَّنْیَا قَلِیلٌ» کلّ متاع دنیا کم است.
حدیث: پیامبر اکرم صل الله علیه و آله وسلم فرمود یک روز سیر باشم یک روز گرسنه باشم تا در آن روز که گرسنه هستم صبر کنم و در آن روزی که سیر هستم شکر خدا به جا آورم.
می‌گوید آخرت وسعت دارد و للآخره خیر لک من الاولی است و خیلی در فکر دنیا نباش و نگو خدا مرا رها کرده است.
وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَىٰ
ﻭ ﺑﻪ ﺯﻭﺩﻱ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺕ ﺑﺨﺸﺸﻲ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺧﺸﻨﻮﺩ ﺷﻮﻱ. (۵)
و در آخرت آنقدر به تو می‌دهیم که بگویی بس است و راضی شدم، به پیامبر می‌گوید البته به مؤمنین هم می‌گوید.
روایت: پیامبر اکرم- صلی الله علیه و اله
لَوْ کَانَتِ اَلدُّنْیَا تَعْدِلُ عِنْدَ اَللَّهِ مِثْلَ جَنَاحِ بَعُوضَهٍ مَا أَعْطَى کَافِراً وَ لاَ مُنَافِقاً مِنْهَا شَیْئاً.
اگر دنیا نزد خدا به قدر بال پشه‌ای ارزش داشت، چیزی از آن را به کافر و منافق نمی‌داد.
أَلَمْ یَجِدْکَ یَتِیمًا فَآوَىٰ
ﺁﻳﺎ ﺗﻮ ﺭﺍ ﻳﺘﻴﻢ ﻧﻴﺎﻓﺖ، ﭘﺲ ﭘﻨﺎﻩ ﺩﺍﺩ؟(۶)
وَوَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدَىٰ
ﻭ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻧﻴﺎﻓﺖ، ﭘﺲ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻛﺮﺩ؟(۷)
وَوَجَدَکَ عَائِلًا فَأَغْنَىٰ
ﻭ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺗﻬﻴﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺖ، ﭘﺲ ﺑﻲ ﻧﻴﺎﺯ ﺳﺎﺧﺖ؟(۸)
می‌فرماید حالا آخرت سر جای خودش در دنیا نعمت‌هایی که داده‌ایم یادت رفته؟ یتیم بودی و پناه دادیم چرا یادت می‌رود نعمت‌هایی که خدا داده نعمت‌های فراموش شده را می‌خواهد به یاد شما بیاورد تو را گم شده یافت و هدایت کرد. هدایت از آن خداست اگر خدا پیامبر را هدایت نکند پیامبر هم گمراه می‌شود
امام رضاع می‌فرماید:
وَوَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدَىٰ یعنی تو گمشده قوم خود بودی که تو چه دُرّ یتیمی بودی، گمشده مردم بودی و مردم را هدایت کرد به سمت تو.
وَوَجَدَکَ عَائِلًا فَأَغْنَىٰ
تو را از مال بی‌نیاز کردیم (داستان حضرت خدیجه، ام المومنین و ازدواج او با رسول الله ……)
که تمام مال خود را به رسول الله داد….
بدون زحمت تو را بی‌نیاز کردیم.
فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلَا تَقْهَرْ
ﻭ ﺍﻣﺎ [ﺑﻪ ﺷﻜﺮﺍﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﻌﻤﺖ] ﻳﺘﻴﻢ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺭ ﻭ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﻣﻜﻦ (۹)
با یتیم قهر نکن یتیم خیلی مهم است جایی که بچه یتیم دیدید مراقب باشید
جناب مولانا
گر ضعیفی در زمین خواهد امان
غلغل افتد در سپاه آسمان
حدیث: امام باقر علیه السلام از پدرش امام سجاد علیه السلام فرمود آخرین وصیتی که پدرم امام حسین علیه السلام به من فرمودند گفتند بترس از ظلم به کسی که جز خدا کسی را ندارد.
وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ
ﻭ ﺗﻬﻴﺪﺳﺖ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﺍﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺍﻥ (۱۰)
فقیر با سائل فرق دارد سائل وقتی آمد دم خانه شما و از شما درخواست کرد او را رد نکنید.
وَأَمَّا بِنِعْمَهِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ
ﻭ نعمت‌های ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺕ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﮔﻮ ﻛﻦ. (۱۱)
در آخر فرمود نعمت پروردگارت را به یاد بیاور که خداوند چه چیزهایی به ما داده است از خوبی‌های خدا بگو ببین خدا ما را فراموش نکرده. یا الان زمانی است که نباید داشته باشم یا به صلاح من نیست.
اینجا پست‌ترین عالم است. نسبت دنیا و آخرت مثل رحم مادر به دنیا است و آن طرف که وارد شدید نعمت‌هایی که منتظر شما است مشاهده می‌کنید.
الحمدلله علی الولایه