۱۴۰۲-۷-۳۰ شرح عیون جلسه ۳۳۴

بسم الله الرحمن الرحیم

📆یک شنبه ۱۴۰۲/۷/۳۰، درس عیون مسائل نفس جلسه ۳۳۴

🧿موضوع: عین ۵۱ «رؤیا»

⬅️متن عین: «رویای صادقه ارتباط نفس است با مبادی عالیه نوریه پس نفس ابتدا حقایق را به تعقل و سپس آنها را نزولا به تخیل می‌آورد یعنی آنها را به حسن صناعت…….»

⏪ کلمه رؤیا از رؤیت است و رؤیت هم به معنی دیدن است اما رؤیا، آن دیدنی را گویند که به غیر چشم ظاهر باشد. بحث از مسئله رؤیا تا انسان بوده، وجود داشته است. از قدیم فکر انسان درگیر بوده که این صورتها چیست که در خواب می‌بیند.

♾گاهی آنچه در رؤیا دیده شده، در خارج پیاده می‌شود.‌ از اینجا پی می‌برند که پس این صورتها از حقایقی خبر می‌دهند و متوجه می‌شوند این صورتها که دیده می‌شود به نحوی با آنچه اتفاق می افتد ارتباط دارد _اگرچه عین آنها نیست_ و درنتیجه کتاب‌های تعبیر خواب نوشته می‌شود.

📌 گاهی رؤیایی که در خواب می‌بینند تنها حکایت از وقایعی است که در روز دیده شده و یا بدان فکر شده است.

گاهی خواب انسان بر اثر مشکلات مزاجی است. مثلاً به علت گرما یا سرما و یا صداهای بیرون که در حالت خواب می‌شنود – چون گوش کاملاً تعطیل نشده آن صداها را نفس می‌گیرد و تصویرگری می‌کند – این قبیل خواب‌ها، رویاهای غیر صالحه است که اضغاث و احلام هستند. اضغاث یعنی دسته، دسته‌های احلام، کثرت خوابهای بیخودی است که تعبیر ندارد.

🧿ابن سیرین که تعبیر خواب می‌کرد، از ۴۰ خواب یکی را تعبیر می‌کرد.

♾️ بحث از رویای صالحه است که چطور رویاهای صادقه، درست پیاده می‌شود؟ رویای صادقه در مقابل رویای کاذب است.

📌 نفس ما مبدأ دارد. آن مبدأ، عقل فعال است. «مبادی عالیه نوریه عقل فعال است» رویاهای صادقه از طرف عقل فعال است. نفس ابتدا از طرف عقل فعال حقیقت عقلی را می‌گیرد. حقیقت عقلی صورت ندارد لذا می‌آورد طرف خیال که او صورتگری می‌کند. این گونه خوابها هست که تعبیر می‌خواهد.

♾️ مثلاً معنای علم یا برکت صورت ندارند، نفس برکت را از عالم معنا گرفته و می‌آورد به طرف مرتبه خیال و صورتگری می‌کند بصورت نان در می‌آید.

مثلاً در خواب می‌بیند که نان از نانوایی خریده یعنی برکت به طرف او می‌آید یا نان از دست او می‌گیرند که برکت از او می‌رود.

⬅️ در سوره یوسف، آن زندانی خواب دید که پرندگان از بالای سر او نان را می‌برند که حضرت یوسف ع تعبیر کرد که مغز تو را پرندگان می‌خورند یعنی خواهی مرد و برکت از زندگی تو می‌رود.

♾️ آن معقول می‌آید در خیال و صورت می‌گیرد. منتهی یک موقع، سیر چنین است که آن معقول یعنی حقایق آن عالم از عالم عقل به عالم مثال و بعد در عالم ماده پیاده می‌شود، گاهی نیز نفس، خود صورت را می‌گیرد و پیاده می‌شود.‌ معمولاً نفس آن حقیقت را از عقل فعال می‌گیرد و خیال به او صورت می‌دهد. صورتی که خیال می‌دهد تناسب دارد با آنچه در عالم واقع پیاده می‌شود.

پس نفس معنا را از عالم عقل می‌گیرد بعد خیال صورتگری می‌کند. حالا معبر باید بفهمد این صورتی که بخود گرفته چه چیز بوده!!!!

🧿 علم تعبیر خواب به کسانی داده می‌شود که جلوی شهوت جنسی خود را می‌گیرند.

♾️نفس از مبدأ یک معنایی را دریافت می‌کند. معنایی که صورت ندارد، مثلاً خطری را دریافت می‌کند که می‌خواهد واقع شود. آن معنا را با صورتهایی که که با آن معنا نسبت دارد، به تصور در می‌آورد. مثلاً علم به صورت شیر در می‌آید.

❤️ آقاجان فرمودند هر کس شیر می‌خورد علم نیست. شیر، روزی هم هست. یک نفر بازاری وقتی شیر می‌خورد یعنی وضع او خوب می‌شود. برای اهل علم است که شیر در خواب یعنی به آنها علم داده می‌شود.

♾️نکته عجیب: نفس از کجا می‌فهمد که علم را به صورت شیر در بیاورد؟ این بخاطر تناسب است.‌ مثلاً مکه به صورت شتر سواری در می‌آید قوه متخیله ما این‌ها را از کجا می‌داند که برکت به صورت نان در آید جوری که ما نمی‌دانیم آن چیست، چه دستگاه

بو العجیبی هستیم ما!

♾️ شما در آموختن اول می‌شنوید یا می‌خوانید. بعد تخیل و از تخیلتان، تعقل حاصل می‌شود. از خیال می‌رود به عقل لذا در مباحث فلسفی باید تصویرسازی بشود. انسان مطالب فلسفی را با مثال می‌فهمد؛ چون از خیال باید به عقل برود ولی در خواب عکس این قضیه است.

⬅️«از ادله نفس که جوهر مفارق می‌باشد…» از کجا می‌گوید که نفس جوهر مفارق یعنی مجرد از ماده است؟ از آنجا که نفس از مغیبات مطلع می‌شود مثلاً چیزی که دو روز دیگر می‌خواهد اتفاق بیفتد را می‌بیند.

📌 انسان رؤیا می‌بیند و اگر علم رؤیا داشته باشد، متوجه می‌شود چه چیزی قرار است که اتفاق بیفتد. البته گاهی آنقدر صورت رؤیا پیچیده است که تا در اینجا اتفاق نیفتد متوجه نمی‌شود آن خوابی که دیده معنایش چه بوده است و تنها آن وقت که در عالم ماده پیاده شد، متوجه معنای آن می‌شود.

♾️ بحثی در معرفت نفس داشتیم که خواب و رؤیا دلیل بر تجرد نفس است. مراد، خود دیدن رؤیا است نه آنکه لزوماً رؤیای صادقه باشد.

📌 ولی خود رؤیای صادقه هم به نحو مجزا بر تجرد نفس دلالت دارد؛ زیرا وقتی رؤیای صادقه در عالم ماده رخ می‌دهد، اثبات می‌کند که نفس مجرد است که توانسته با عالم مجردات یعنی عالم غیب و عقول رابطه برقرار کند.

♾️ معمولاً در عامه ناس این خواب‌ها در بیداری پیش نمی‌آید. پس چگونه حاصل می‌شود؟! باید از این نشئه منصرف شود و یک راه انصراف، خواب است؛ زیرا در حالت خواب، چشم نمی‌بیند، گوش نمی‌شنود و احساسات تعطیل می‌شود لذا نفس از این نشئه منصرف می‌شود و می‌تواند ادراکات آن سویی پیدا کند.

♾️ گاهی وقت که نفس طاهر و پاک باشد قبل از رفتن به خواب که چشم‌ها را می‌بندد و بین خواب و بیداری است، چیزهایی را می‌بیند. اگر نفس قوت پیدا کند و قوی‌تر شود، به محض بستن چشم، انتقال حاصل می‌شود.

♾️ حالا اگر در حالت بیداری خود را منصرف کنی در این حالت نیز رؤیا متحقق می‌شود.

🧿روایت از امام صادق علیه السلام: چشم‌های خود را ببندید تا عجایب را بشنوید.

♾️ وقتی چشم‌های خود را ببندد یعنی ادراکات ظاهری تعطیل شود ادراکات باطنی دست می‌دهد مخصوصاً که انسان پاک و در محضر حق تعالی باشد.

♾️ سالک در بیداری، در حالت ذکر، در حالت توجه و در حضور این صحنه‌ها را می‌بیند.

🔖 زهی مراتب خوابی که به ز بیداری است.

این صورتها را می‌بیند و برایش در عالم خارج پیاده می‌شود.

⏪ در روایات آمده است که رویای حسنه جزیی از نبوت است.

📌روایات در این باره متعدد است.

بعضی گفته‌اند رؤیا یک هفتادم نبوت است، بعضی گفته‌اند یک چهل و پنجم از نبوت است و بعضی گفتند یک بیست و سوم از نبوت است. علت این تفاوتها، به خاطر افقی است که رؤیا از آن گرفته شده است.

🕋در قرآن در سوره یوسف چند نوع رؤیا ذکر شده است:

۱-رویای انبیا که رویای خود حضرت یوسف علیه السلام است.

۲- رویای پادشاهان که پادشاه مصر است.

۳- رویای عامه مردم که مصاحبان در زندان بودند.

این رؤیاها با هم فرق دارد هر کس در حیطه کار خودش رؤیا می‌بیند. پادشاه مصر قحطی کل مصر و ممالک اطراف را خواب می‌بیند.‌ خواب مصاحبان زندانی در مورد زندگی خودشان است. حضرت یوسف ع هم در مورد مقامات نبوت خواب می‌بیند.

پس خواب‌ها با هم فرق دارند.

««««««««شرح عین ۵۱ در رؤیا»»»»»»»»

⬅️ از آن عیون بیدار کننده، تأمل در مسأله رؤیا است.

🧿حدیثی از امام علی (ع) نقل شده که «اَلنَّاسُ نِیامٌ فَاِذَا ماتُوا انْتَبَهُوا؛ مردم خوابند و وقتی می‌میرند، بیدار خواهند شد.

وقتی در رؤیا تأمل کنید بیداری به شما دست می‌دهد.

♾️ بحث رویای صادقه صالحه است نه هر رؤیایی.

رویای صادقه آن است که قوه عاقله، حقایق را از مبادی بگیرد سپس در متن ذات خود به واسطه قوه متخیله به صورت صوری متناسب و مطابق با آن معانی در آورد.

♾️ این تناسب عجیب است زیرا گاهی صورت خواب خیلی به نظر بد است در حالی که معنای آن، خیلی خوب است.

❤️ علامه حسن‌زاده آملی می‌فرماید: قوه متخیله، صورت‌هایی متناسب با معانی می‌سازد. البته گاهی خیال صور ضد آنها را نیز می‌آفریند؛ چون قوه خیال امکان این را دارد که صور متفاوتی را در آنِ واحد تخیل کند.

♾️متن کتاب: «اگر انصراف در حال بیداری متحقق شود مثل رؤیا نیز متحقق می‌شود چنان که بسیار سالک مراقب در اطوار احوال نوری خود به آنها مرزوق می‌شود و این معنا درجه درجه بالا می‌رود تا به مکاشفه و الهام و نبوت انبایی و وحی با مراتبی که به لحاظ اختلاف امزجه و استعداد نفوس دارد ارتقا یابد»

♾️شرح: آیا وحی هم رویای صادقه اطلاق می‌شود؟ بله. چون وحی مراتب دارد.

مثل اینکه

🕋 و أَوْحَیْنا إِلى‌ أُمِّ مُوسى‌: و الهام نمودیم به مادر موسى. یا در خواب به او نمودیم.

🕋وأَوْحَىٰ رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا یَعْرِشُونَ

وپروردگارت به زنبور عسل وحى (و الهام غریزى) کرد که از بعضى کوه‌ها و درختان و از دار بسته ایى که مردم می‌سازند خانه‌هایی بساز

پس وحی مراتب دارد. منتها وحی تشریعی یک چیز دیگر است.

درمورد پیامبران نیز وحی تفاوت دارد. گاه بحث تفاضل انبیاء است که بخاطر مراتب وحی در انهاست. گاه در مورد یک پیامبر است که از وحی‌های متفاوت ایشان سخن گفته می‌شود. مثل خود پیامبر ما که به او وحی شد ولی به صورت‌های مختلف. یک موقع نزول وحی با نزول روح و ملائکه بود. یک موقع هم عروج و معارج است. یک موقع از آن طرف پایین می‌آیند. یک موقع از این طرف بالا می‌روند با هم تفاوت دارند.

الحمدلله علی الولایه

دانلود فایل صوتی