۱۴۰۳-۸-۸ شرح فص فاطمیه در اتحاد عاقل به معقول جلسه ۱۴۲
بسم الله الرحمن الرحیم
سه شنبه ۱۴۰۳/۸/۸، درس فص فاطمیه، جلسه ۱۴۲
🧿موضوع: فصل ۱۹: اتحاد عاقل به معقول.
⬅️ نکته:
اتحاد عاقل به معقول یک مبحث فلسفی است، اما به یاد داشته باشید که این مباحث فلسفی برای چه اثبات می‌شوند؟ و برای چه چندین دلیل برای آن آورده می‌شود؟
نتیجه آن چیست!! و به چه کار می‌آید!!؟
🖊 بحث وحی را در فصل قبل داشتیم، آن را بگذارید کنار این مطلب اتحاد متوجه می‌شوید که چقدر اتحاد عاقل به معقول اهمیت دارد.
اتحاد عاقل به معقول است که عقلاً اثبات می‌کند رسول الله با حقیقت آن وحی و حقیقت جبرائیل متحد و یکی می‌شود.
🖊 باید پایه‌های استدلال محکم باشد تا بشود اینجا حرف بزنیم که شما با ادراک خود یکی می‌شوید!!!
🖊اینکه وقتی انسان خدا را درک می‌کند یعنی جلوه‌ای از حق را درک می‌کند با آن متحد می‌شود یعنی به همان اندازه از خداوند بهره‌مند می‌شود.
🖊 درک خداوند هم چیزی نیست هر کسی به آن نائل شود.
((أَوَّلُ الدِّینِ مَعْرِفَتُهُ))
اول دین معرفت و شناخت خداست.
🖊 کسانی که می‌آیند منکر خدا می‌شوند مثل آتئیست‌ها، از آنها سوال شود آیا خدا را قبول ندارید؟ اصلاً برای آنها خدا چیست!؟ اصلاً نمی‌دانند چه چیزی را انکار می‌کنند! فکر می‌کنند خدا نوری است در آسمان و آن را منکر می‌شوند.
و در خداباوران هم خدا چیست که خدا را قبول کرده‌اند؟!! و ایمان بخدا دارند! به چه چیز ایمان دارند!!
🖊 معرفت به خداوند به این سادگی نیست، حالا همان اندازه که به درک معرفت آن برسید بهره‌مند از خدا شده‌اید وبا آن حقیقت متحد می‌شوید. و این را کجا می‌شود اثبات کرد؟!! اثبات آن از اتحاد عاقل به معقول است.
🖊 هیچکس به ذات حق نمی‌رسد ولی بهره‌مند می‌شود از ذات حق چون نمی‌شود محیط به حق شد.
🕋ایه قرآن
⬅️وَلَا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْمًا
⤴️و خلق را ابداً به او احاطه و آگاهی نیست.
🖊 وقتی که وحی به پیامبر صورت می‌گیرد یا فرشته بر او نازل می‌شود اینجا اتحاد صورت می‌گیرد و با آن شأن جبرئیلیه اتحاد پیدا می‌کند.
🖊اینها فروعات بحث اتحاد عاقل به معقول است.
🖊 آخر این فصل به جنت ذات رسیدیم.
ابتدا زوجیت خلق بود و نهایت مرتبه ی انسانی ، رسیدن به جنت ذات است.
🖊غذای بدن ما یک چیز است و غذای نفس ما یک چیز دیگر است و غذای نفس علم است و علم از سنخ نفس است.
🖊عین چند معنا دارد، یک معنای آن ذات است و یک معنای آن چشم است.
🖊اینکه علم، چشم نفس است به چه معناست؟ مثال: شما مریضی دارید درحال مرگ است و به شما گفته می‌شود داروی آن در داروخانه موجود است، حالا شما نه دارو را می‌شناسید و نه انگلیسی بلد هستید پس شما چون علم ندارید مانند یک انسان کور هستید و نمی‌توانید آن دارو را در داروخانه ببینید و پیدایش کنید پس می‌گویید من نمی‌دانم. ولی اگر یک انسان دانا مانند دکتر بیاید که دارو را بشناسد، انگار چشم دارد.
انسان بینا داناست و انسان نادان کور است.
🖊 نفس انسان به وسیله علومی که کسب می‌کند وسیع می‌شود.
و این بزرگی نفس را زمانی متوجه می‌شوید که به ماورای طبیعت می‌روید.
▪️نفس ناطقه هر اندازه علوم و معارف و ملکات فاضله اعمال صالح اندوخته است به همان پایه انسان است.
🖊انسان هر چقدر علم و عمل کسب کرده به همان مقدار به کمال مطلق نزدیک شده است.
🖊 همه کارهای زندگی انسان برای این است که به کمال مطلق برسد، انسانی که دنبال علم و عمل است اگر غذا می‌خورد، ازدواج می‌کند ووو… تمام امور او همگی برای رسیدن او به کمال مطلق است لذا تمام کارهای او می‌شود عبادت.
خوابیدن و راه رفتن او عبادت است، انسان سالکی که رو به خدا آورده، و لذتی جز جمال و جلال الهی ندارد. فقط می‌خواهد به کمال مطلق برسد و همه‌ی همت او برای اینست. لذتی جز حق ندارد و نمی‌خواهد.
🖊 بعضی از لذات دنیایی گناه نیست ولی انسان را از کمال باز می‌دارد، دنیا انسان را به این طرف و آن طرف می‌کشد و از راه باز می‌دارد.
مثلاً اینکه انسان شب و روز تلاش کند تا پول زیادی در بیاورد، این گناه نیست ولی مانع راه الی الله است.
🖊مراتب یقین{ علم الیقین و عین الیقین و حق الیقین و بردالیقین}
🖊 در قرآن از علوم دنیایی بیشتر به ظن تعبیر شده است.
ایه قرآن
🕋وَمَا یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلَّا ظَنًّا ۚ إِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِمَا یَفْعَلُونَ.
⤴️و اکثر این مردم جز از خیال و گمان باطل خود از چیزی پیروی نمی‌کنند در صورتی که گمان و خیالات موهوم هیچ از حق بی‌نیاز نمی‌گرداند (و به علم یقین نمی‌رساند) و خدا به هر چه این کافران می‌کنند آگاه است.
🖊 چرا خدا نمی‌گوید علم و می‌گوید ظن؟!! چون علوم تجربی ظن و گمان است.
حتی یک حدیث هم وقتی ۱۰ سلسله سند محکم داشته باشد باز هم می‌گوییم ظن داریم و گمان داریم و نمی‌گوییم حتماً یقین داریم چون شاید درست باشد، شاید هم اشتباه باشد.
🖊 آن کسی هم که علوم تجربی کسب کرده ظن و گمانی دارد از آن مطلب.
🖊 پس علم چیست؟ علم یقین است و یقین مقام مشاهده است.
🕋آیه قرآن (سوره تکاثر)
لَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ ﴿۵﴾هرگز چنین نیست اگر علمالیقین داشتید (۵) لَتَرَوُنَّ الْجَحِیمَ ﴿۶﴾به یقین دوزخ را می‌بینید (۶) ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَیْنَ الْیَقِینِ ﴿۷﴾سپس آن را قطعاً به عینالیقین درمی یابید (۷)
🖊 اگر علم الیقین داشتید جهیم را می‌دیدید.
یعنی دود را دیدن و پی به آتش بردن.
و بعد عین الیقین است که مثل اینکه بروید خود آتش را ببینید، مرحله بعد حق الیقین است که بروید داخل آتش و بسوزید و عین آتش بشوید.
🖊برد الیقین چیست؟ از عبارات امیرالمومنین است که خنکای یقین را می‌چشید.
انسان اول راه جنب و جوش دارد برای رسیدن، وقتی رسید آرام می‌گیرد، این آرامش وصال همان بردالیقین است.
🖊 کمال واقعی چیست؟! پولدار شدن یا رئیس جمهور شدن!! کمال در دنیا چیست!!! و دنبال چه چیز باید رفت؟!!
کمال واقعی نزدیک شدن به خداوند است و بقیه چیزها سرگرمی و بازی در دنیاست.
🖊 تقرب به حق تعالی چیست؟!! آیا خداوند مکان دارد؟!! سبحان الله.
🖊 تقرب یعنی نزدیک شدن، مگر خداوند دور است که بخواهد نزدیک بشود؟ پس قربت الی الله چیست؟!!
بحث ولایت است! ولی الله چه کسی است، مقرب به درگاه خداوند است!!
این نزدیکی چگونه است؟
آیا وقتی پیامبر خدا به معراج رفت به خدا نزدیک‌تر شد!!؟؟
⬅️ رسول خدا می‌فرماید فرشته‌ای به نزد من آمد و گفت من از آسمان هفتم می‌آیم خدایت سلام می‌رساند و فرشته‌ای به نزد من آمد و گفت من از از زمین هفتم می‌آیم خدایت سلام می‌رساند و فرشته‌ای نزد من آمد و گفت از شرق عالم می‌آیم و خدایت سلام می‌رساند و فرشته‌ای نزد من آمد و گفت من از غرب عالم می‌آیم و خدایت سلام می‌رساند.
🖊 خدا مکان ندارد و یکجا نیست.
این قربت الی الله یعنی اتصاف به صفات الهی، اینطور وارد دایره ولایت می‌شوید، چون خدا ولایت دارد.
اتصاف به صفات الهی یعنی خداوند به کسی ظلم نمی‌کند شما هم باید اینطور باشید و به کسی ظلم نکنید، او مهربان است پس مهربان باشید ووو…
🖊بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ، یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ وَسَتَرَ الْقَبِیحَ….
⤴️به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربـانی‌اش همیشگی است، ای که زیبایی را آشکار کنی و زشتی را بپوشانی…
🖊 ماهم باید اینطور باشیم زیبایی دیگران را ببینیم و بگوییم و زشتی‌هایشان را پنهان کنیم.
🕋 قَالَ رَبُّنَا الَّذِی أَعْطَى کُلَّ شَیْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى
⤴️ (موسی) گفت: پروردگار ما کسی است که به هر چیزی آفرینش خاص آن را عطا کرده وآنگاه (آن را به راه کمال) هدایت فرمود.
🖊 تو هم مثل خداوند فقط عطا کن و به دیگران ببخش و از دیگران چیزی نگیر.
دست دهندگی و بخشش داشته باشید.
🖊 اتصاف به صفات الهی تا جایی می‌رسد که ((فی قاب قوسین او ادنی)) بلکه بالاتر آنقدر نزدیک می‌شود که ((من رانی فقد رأی الحق)) می‌گوید. (حدیث نبوی)
یعنی هر کس مرا دید حق را دیده است و این جنت ذات است، و ادخلی جنتی، داخل بهشت من شو، بهشت‌ها زیاد است و بالاترین آنها جنت ذات است.
▪️نکته: این که آقاجان فرمود ((این جنت ذات است)) خودش را می‌فرماید که باتوجه به بحث اتحاد عاقل به معقول خودش عین جنت ذات شده است.
علامه حسن زاده املی در الهی نامه (الهی اگر بهشت شیرین است بهشت آفرین شیرین‌تر است.)
و در دیوان امده است
/چرا زاهد اندر هوای بهشت است
چرا بی‌خبر از بهشت آفرین است/
🖊قوله سبحانه: یَا أَییَتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ
ارْجِعِی إِلَى رَبِّکِ رَاضِیَهً مَّرْضِیَّهً
فَادْخُلِی فِی عِبَادِی
وَادْخُلِی جَنَّتِی
🖊به چه کسی ((فادخلی فی عبادی)) می‌گویند!! به نفسی که به مقام اطمینان رسیده است.
🖊 حضرت ابراهیم ع بخداوند فرمود چطور مردگان را زنده می‌کنی؟!! خداوند فرمود ایمان به من نداری!؟ گفت ایمان دارم می‌خواهم قلبم اطمینان پیدا کند. چطور اطمینان پیدا می‌کند قلبش؟!! وقتی که خودش به مقام زنده کردن اموات دست پیدا کند. خداوند فرمود چهار پرنده را بگیر و آنها را بکش ووو…… و این اسم اعظم را بگو زنده می‌شوند و به طرف تو می‌آیند و اینگونه زنده می‌شوند.
نگفت چطور مردگان زنده می‌شوند بلکه فرمود چطور زنده می‌شوند!؟؟
🖊 حالا انسان چطور به اطمینان برسد؟!!
ۗ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ…
آیه قرآن ((فَاذْکُرُونی أَذْکُرْکُمْ))
پس مرا یاد کنید، تا شما را یاد کنم.
می‌فرماید الا به ذکر الله با ذکر خدا قلب اطمینان پیدا می‌کند…
وقتی خداوند ذکر تو را می‌کند به اطمینان می‌رسی و مقدمه اش این است تو ذکر کنی خدا را.
ذکر حقیقی خدا کنید «سبحان الله والحمدلله و لا اله الا الله والله اکبر» «لا اله الا الله» «یا حی یا قیوم»
یکی ذکر زبانی است و یکی ذکری است که در وقت گناه یاد خدا کنید و گناه نکنید، این ذکر خیلی اهمیت دارد که به خاطر خدا گناه نکنید، نفس می‌خواهد اما انسان بگوید چون خدا دوست ندارد پس نمی‌کنم… بعد مخاطب این آیه می‌شود که «یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ»
▪️ «ارْجِعِی إِلَىٰ رَبِّکِ رَاضِیَهً مَّرْضِیَّهً»
ارجعی، رجوع کن.
از چه چیز رجوع کن به پروردگارت؟!! از غیر او به سوی او برگرد.
با چه صفتی؟!! راضیه مرضیه.
نفس مطمئنه در هر حالی به سوی خدا برمی‌گردد.
/گر رنج پیش‌آید و گر راحت ای حکیم
نسبت مَکُن به غیر که اینها خدا کند/
🖊 بعد که رجوع حاصل شد می‌گوید فَادْخُلِی فِی عِبَادِی وَادْخُلِی جَنَّتِی.
عباد انبیاء هستند، و بعد داخل جنت من شو.
🖊 معنای جنت باغ است و در عرب به باغی که بر اثر درهم بودن درختان نور خورشید به زمین نمی‌رسد این باغ را می‌گویند جنت.
🖊 جنتی یعنی در پوشش من داخل شو.
🖊 اکثر جنات ظاهری اند مثل جنت فردوس و… ، اما یک جنتی است که جنت من است، آنجا همه چیز پوشیده می‌شود و فقط خدا می‌ماند.
🖊جنتی، جنت من، من اضافه شده و این اضافه شدن یک امر خاصی است.
علامه حسن‌زاده آملی می‌فرماید ((عبده)) بالاتر از عبدالله است ((اشهد ان محمدا عبده و رسوله))
🖊 الله اسم جامع است اما بازهم تعین دارد.
اما ضمیر هو تعینی ندارد پس برتر است.
🖊 در باب حدوث اسماً و اصول کافی از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام روایت کرده (فهذه الاسماء التی ظهرت فالظاهر هوالله و تبارک و تعالی)
🖊شیخ اکبر در اخر باب ۳۲۱فتوحات مکیه در بیان دوم گوید…
⤴️ بعضی از رجال عارفین گفتند در زیر این جبه خیر خدا نیست یعنی چه؟!
منظور اینست که حقیقت وجود حق است و جز خدا کسی مستقل نیست.
انسان وقتی به شهود این برسد به جنت ذات رسیده است.
🖊 در درس بیست و یکم کتاب دروس اتحاد عاقل و معقول این کمترین صفحه ۳۸۰ می‌خوانی که: فی بعض الاخبار ان لله…
⤴️ برای خدا بهشتی است که در آن نه حوری و نه قصری است و نه شیری و نه عسلی و میوه‌های مناسب این بهشت میوه‌هایی از علوم و اسرار است غیر از آنی که در دنیا با آن انس گرفته‌اندـ
🖊 در بعضی از روایات داریم جنت را مراتب است پایین‌ترین مرتبه بهشت خوردن و نوشیدن و نکاح است و آن مرتبه عالی بهشت علم است حالا چه کسی طالب آن باشد.
🖊 در اخبار است که: برای خداوند بهشتی است که در آن نه شیر و نه عسل است بلکه در آنجا فقط خداوند می‌خندد.
این بهشت رضوان است «رضوان من الله اکبر»
🖊 خنده مقام رضایت است.
🖊 یک خنده رضایت امام زمان به همه چیز می‌ارزد.
الحمدلله علی الولایه