۱۴۰۲-۱۰-۲۸ شرح اصول کافی
بسم الله الرحمن الرحیم
««الحمدالله رب العالمین الصلاه و السلام علی سیدنا و نبینا و طبیب قلوبنا و شفیع ذنوبنا العبد المؤید الرسول المسدد المحمود الاحمد ابوالقاسم المصطفی محمد»
پنجشنبه ۱۴۰۲/۱۰/۲۸، درس اصول کافی،
موضوع: باب اهل ذکر، که خداوند مردم را به پرسش از ایشان امر فرموده ائمه هستند»
ماه رجب معروف است به ماه ولایت و شب‌هایی در این ماه هستند که فضیلت خاصه بر کل ماه دارند یکی از این شب‌ها لیله الرغائب است یعنی اولین شب جمعه ماه پر برکت رجب
از اعمال موکده این شبِ عزیز صلوات فرستادن به پیامبر اکرم و اهلبیت ایشان می‌باشد چه این که این ماه مخصوص شده به ماه ولایت
درس اصول کافی
حدیث اول (۱)
– الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَجْلَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الذِّکْرُ أَنَا وَ الْأَئِمَّهُ أَهْلُ الذِّکْرِ وَ قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع نَحْنُ قَوْمُهُ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام) راجع به قول خداى عزوجل (۴۳ سوره ۱۶) (اگر خودتان نمیدانید از اهل ذکر بپرسید) از قول پیغمبر صلى الله علیه و آله مىفرماید: مقصود از ذکر من هستم و امامان اهل ذکر هستند و راجع بقول خداى عزوجل (۴۴ سوره ۴۳) (((همانا قرآن براى تو و قوم تو ذکر است و بزودى از آن بازخواست مىشوید))) خود امام فرمود: مائیم قول او و مائیم بازخواست شدگان (سؤال شوندگان).
شرح حدیث
سؤال کنید از اهل ذکر اگر نمیدانید!!!! امر خداوند است که باید سؤال کنید از اهل ذکر حال باید بررسی شود که اهل ذکر چه کسانی هستند!!!
حدیث از قول پیامبر اکرم فرمود مراد از ذکر من (رسول الله) هستم و امامان اهل من یعنی همان اهل ذکر هستند.
بین مفسرین در باب آیه مذکور اختلاف نظر است
بعضی مفسرین میگویند اهل ذکر دانشمندان هستند چه مسلمان چه کافر؛ باید اقامه دلیل کنند ولی دلیلی بر این گفته خود ندارند
بعضی مفسرین میگویند مراد از اهل ذکر یهود و نصاری هستند
قبلاً در تفسیر سوره انبیا بر این دلیل نقدهایی وارد کردیم و ابطال نظر را اثبات کردیم؛ بصورت مجمل میگوییم آیا قرآن کریم که خود علم کامل است به مسلمانان می‌گوید اگر نمیدانید بروید از یهودیان و نصرانی‌ها بپرسید، هیچ منطقی پشت این نظریه نیست چرا که عالمان یهودی و نصرانی مبلغ دین خودشان هستند
مطلب دوم اینکه هیچ کجا در قرآن از یهود و نصرا به اهل ذکر تعبیر نشده است همیشه قرآن با خطاب اهل کتاب آنها را مورد بحث قرار داده؛ پس اهل ذکر عده‌ای دیگر هستند
برخی خطابات قرآن در مورد یهود و نصاری را توجه بفرمایید
سوره بقره، آیه ۲۱۱
سَلْ بَنِی إِسْرَائِیلَ کَمْ آتَیْنَاهُمْ مِنْ آیَهٍ بَیِّنَهٍ ۗ وَمَنْ یُبَدِّلْ نِعْمَهَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ.
(ای پیغمبر) از بنی اسرائیل سؤال کن که ما چقدر آیات و ادلّه روشن بر آنها آوردیم! و هر کس پس از آنکه نعمت و هدایتی که خدا به او داد آن را به کفر مبدّل کند (بداند که) عقاب خدا بر کافران بسیار سخت است
سوره اسرا، آیه ۱۰۱
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَىٰ تِسْعَ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ ۖ فَاسْأَلْ بَنِی إِسْرَائِیلَ إِذْ جَاءَهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یَا مُوسَىٰ مَسْحُورًا
و همانا ما به موسی نه آیت روشن و معجز آشکار عطا کردیم، این حکایت را از بنی اسرائیل سؤال کن که موسی بر آنها آمد، پس فرعون به او گفت: ای موسی، من تو را سحرزده (یا ساحر و سحر آموز) می‌پندارم.
آیه‌ای از شک…
سوره یونس آیه ۹۴
فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ فَاسْأَلِ الَّذِینَ یَقْرَءُونَ الْکِتَابَ مِنْ قَبْلِکَ ۚ لَقَدْ جَاءَکَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلَا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِینَ
پس اگر شک و ریبی از آنچه به تو فرستادیم در دل داری از خود علمای اهل کتاب که کتاب آسمانی پیش از تو را می‌خوانند بپرس. همانا (کتاب آسمانی) حق از جانب خدایت بر تو آمد و ابداً نباید شک و ریبی در دل راه دهی.
قرآن می‌فرماید از بنی اسرائیل بپرس یا از کسانی که کتاب را قرائت می‌کنند بپرس
نکته: مشخص شد که اهل ذکر نمی‌توانند یهود و نصاری باشند اما نکته‌ای باریک و دقیق در این چند آیت مشهود است و آن اینکه خداوند سبحان به شخص رسول اکرم می‌فرماید از آنها بپرس چرا که شخص رسول اکرم توسط اینان گمراه نمی‌شود
بنابراین مشخص شد که اهل ذکر اهل رسول الله یعنی اهلبیت هستند به همین دلیل امیرالمؤمنین بالای منبر می‌فرمود «سَلُونِی قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِی (از من بپرسید، پیش از آنکه مرا از دست بدهید»
نکته حضرت حق سبحان در سوره واقعه می‌فرماید
إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّکۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ
همانا ما خود این ذکر را فرو فرستاده‌ایم و بی‌گمان خود نیز نگهدارنده آنیم.
این ذکر که نازل شده و خداوند حافظ آن است کدام کتاب آسمانی است؛ وقتی دقت شود می‌فرماید ما حفظ کننده‌ی آنیم تنها کتابی که هنوز تحریف نشده و دست نخورده است قرآن است بنابراین در اینجا منظور از ذکر قرآن کریم است
حدیث دوم (۲)
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أُورَمَهَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ قَالَ الذِّکْرُ مُحَمَّدٌ ص وَ نَحْنُ أَهْلُهُ الْمَسْئُولُونَ قَالَ قُلْتُ قَوْلُهُ وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ قَالَ إِیَّانَا عَنَى وَ نَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ
ترجمه:
ابن کثیر گوید: از امام صادق علیه السلام آیه (((اگر خودتان نمیدانید، از اهل ذکر بپرسید))) را پرسیدم، فرمود. مقصود از ذکر محمد صلى الله علیه و آله است و ما هستیم اهل او که پرسیده مىشویم، بحضرت عرضکردم: خدایتعالى می‌فرماید: (((قرآن ذکر است براى تو و قومت و بزودى از آن پرسیده میشوید))) فرمود: تنها ما را قصد کرده، مائیم اهل ذکرو مائیم پرسش شوندگان.
رسول الله است و نحن اهل مسئولون ما اهل ذکر هستیم که سؤال کرده می‌شویم یعنی اهل رسول الله
نکته: مطلبی قرآنی و جالب
خود قرآن در جایی کاملاً واضح معنای ذکر را بیان می‌کند
سوره طلاق آیه ۱۰
أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِیدًا ۖ فَاتَّقُوا اللَّهَ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ الَّذِینَ آمَنُوا ۚ قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْرًا.
(و) خدا بر آنان عذاب سخت (جهنم) مهیّا ساخت، پس شما ای خردمندانی که ایمان آورده‌اید از خدا بترسید (و راه طاعت پیش گیرید) که خدا برای (هدایت) شما ذکر (یعنی قرآن) نازل کرد.
و در آیه ۱۱ می‌فرماید: رَسُولًا یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِ اللَّهِ…
آیه ۱۰ و ۱۱ سوره طلاق را پشت سر هم بخوانیم می‌شود قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْرًا. رَسُولًا یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِ اللَّهِ…
ذکری که رسول است و تلاوت می‌کند بر شما آیات الله را بنابراین ذکر یعنی رسول اکرم و اهل ذکر یعنی اهل رسول الله
حدیث سوم (۳)
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ سَأَلْتُ الرِّضَا ع فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ فَقَالَ نَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ قُلْتُ فَأَنْتُمُ الْمَسْئُولُونَ وَ نَحْنُ السَّائِلُونَ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ
حَقّاً عَلَیْنَا أَنْ نَسْأَلَکُمْ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ حَقّاً عَلَیْکُمْ أَنْ تُجِیبُونَا قَالَ لَا ذَاکَ إِلَیْنَا إِنْ شِئْنَا فَعَلْنَا وَ إِنْ شِئْنَا لَمْ نَفْعَلْ أَ مَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِکْ بِغَیْرِ حِسابٍ
ترجمه:
وشاء گوید بحضرت رضا (علیه السلام) عرضکردم: قربانت گردم (((اگر نمیدانید از اهل ذکر بپرسید))) یعنى چه؟ فرمود: مائیم اهل ذکر و مائیم پرسش شوندگان عرضکردم: شما پرسش شونده و ما پرسش کنندهایم؟ فرمود، آرى:، عرضکردم، بر ماست که از شما بپرسیم؟ فرمود، آرى عرض کردم: بر شماست که به ما پاسخ دهید؟ فرمود: نه، اختیار با ماست، اگر
خواستیم پاسخ دهیم و اگر نخواستیم پاسخ ندهیم، مگر نمیشنوى قول خداى تبارک و تعالى را (۳۹ سوره ۳۸) هَذَا عَطَاؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِکْ بِغَیْرِ حِسَابٍ (((اینست بخشش بى حساب ما خواهى ببخش یا نگهدار (این بخشش ما است خواهى ببخش یا نگهدار حسابى بر تو نیست).
شرح حدیث: حدیث بالا فرمود واجب نیست بر ما که جواب بگوییم اختیار جواب دادن با اهل ذکر است چرا که در آیه به اهل ذکر نفرمود که جواب دهید پس اهل ذکر در دادن جواب مختار هستند فرموده شد شما سؤال کنید و اهل ذکر به تشخیص خودشان اگر صلاح بدانند پاسخ می‌دهند و اگر صلاح بدانند پاسخ نمی‌دهند
حدیث: مثل علی مثل کعبه است، حج کردن به سمت کعبه واجب است اگر ترک حج کردید و به کعبه نرفتید کعبه به دنبال شما نمی‌آید همینگونه است حضرت امیرالمؤمنین که بر ایشان وجوبی نیست تا جواب دهند
حدبث چهارم (۴) عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ فَرَسُولُ اللَّهِ ص الذِّکْرُ وَ أَهْلُ بَیْتِهِ ع الْمَسْئُولُونَ وَ هُمْ أَهْلُ الذِّکْرِ
ترجمه:
باز امام صادق علیهم السلام در باره آیه (۴۴ سوره زخرف) فرمود: رسولخدا صلى الله علیه و آله ذکر است و اهل بیتش علیهم السلام پرسش شوندگان و اهل ذکر باشند.
حدیث پنجم (۵)
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ قَالَ الذِّکْرُ الْقُرْآنُ وَ نَحْنُ قَوْمُهُ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ
ترجمه:
و آنحضرت راجع بهمین آیه فرمود: همانا مراد از ذکر قرآنست و ما قوم او هستیم و ما پرسش شوندگان هستیم
شرح حدیث
ذکر قرآن است و ما قوم هستیم و کسانی هستیم که از ما سؤال کرده می‌شود
الحمدلله علی الولایه