۱۴۰۰-۷-۱ اصول کافی
بسم الله الرحمن الرحیم
پنجشنبه ۱۴۰۰/۷/۱ (اصول کافی)
۱- امام صادق علیه‌السلام فرمود: چیزی نه در آسمان و نه در زمین باشد جز با این هفت خصلت: مشیت و اراده و قدر و قضاء و اذن و کتاب و اجل، هر که گمان کند که او می‌تواند یکی از اینها را نقض کند کافر است
۲- موسی بن جعفر علیه‌السلام فرمود: چیزی نه در آسمانها و نه در زمین باشد مگر بسبب هفت چیز قضاء و قدر و اراده و مشیت و کتاب و اجل و اذن. هر که غیر این گمان کند بر خدا دروغ بسته است یا فرمود بر خدای عزوجل رد کرده است.
در این دو حدیث این ۷ تا خصال جابجا ذکر شده‌اند
مگر چیزی می‌شود بدون قضا و قدر الهی باشد تمام نظام آسمان و زمین در تحت قضا و قدر است
تمام آنچه در آسمان و زمین است در تحت اجل است
«۱_اجل یعنی مهلت، مدت»
هر موجودی در این عالم اجل و عمر و زمانی مشخصی دارد
آیات فراوانی هم در قرآن داریم
الأعراف
وَلِکلِّ أُمَّهٍ أَجَلٌ (برای هر امتی اجلی است)
جناب حافظ: (ساقی بیار باده که کس بی اجل نمرد
هر کو نه این ترانه سراید خطا کند)
امت چیست و چند است؟ امت‌هایی که از انسانها بوده‌اند و خیلی هایشان منقرض شده‌اند
دولتها هم اجلی دارند
روایت: حکومتی عوض نمی‌شود تا اجلش نرسد تا مهلتش به پایان نرسد
امام صادق ع: جابجا کردن یک کوه راحت‌تر است از بر اندازی حکومتی که اجلش فرا نرسیده است.
هر موجودی اجلی دارد، مهلت دارد زمان دارد که اجل می گویند.
برای هر اجل کتابی هست،
ۗ لِکلِّ أَجَلٍ کتَابٌ، سوره رعد
، کتاب نوشته شده و مکتوب است
«۲_کتاب»
آیه ۱۸۳ سوره بقره/ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
ترجمه: ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همان گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهیزکار شوید. (نوشته شده روزه داری، یعنی واجب شده)
یمْحُو اللَّهُ مَا یشَاءُ وَیثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْکتَابِ
کتاب یکی از مراتب وجودی و ایجاد است که آن اجل و آن مهلت که در خارج پیاده می‌شود درآن ثبت است
نوح
یغْفِرْ لَکم مِّن ذُنُوبِکمْ وَیؤَخِّرْکمْ إِلَیٰ أَجَلٍ مُّسَمًّی إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذَا جَاءَ لَا یؤَخَّرُ لَوْ کنتُمْ تَعْلَمُونَ
تا خدا گناهانتان را بیامرزد و شما را تا زمانی معین مهلت دهد. اگر آگاهی داشته باشید [توجه خواهید کرد که] بی تردید هنگامی که اجل خدایی فرا رسد، تأخیر نخواهد داشت. (۴)
یک ساعت اینطرف آنطرف نمی‌شود آن زمان وقتی می‌آید تقدم و تأخر ندارد
پس اجل نشان می‌دهد زمان را
همه موجودات در این عالم یک زمان خاص خودشان را دارند
برای شمس و قمر زمانی است.
لقمان
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یولِجُ اللَّیلَ فِی النَّهَارِ وَیولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کلٌّ یجْرِی إِلَیٰ أَجَلٍ مُّسَمًّی وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
آیا ندانسته‌ای که خدا شب را در روز فرو می‌برد و روز را در شب فرو می‌برد، و خورشید و ماه را مسخر و رام کرده است که هر کدام تا مدتی معین روانند; و یقیناً خدا به آنچه انجام می‌دهید، آگاه است. (۲۹)
در عالم ماده دو تا شاخصه داریم در کثرت، زمان و مکان
ما در تحت زمانیم همه ما اجلی داریم از زمانی که بدنیا می آئیم و تا زمانی که از دنیا می‌رویم
همه موجودات یک زمانی دارند یک زمانی بوجود می‌آیند یک زمانی معدوم می‌شوند
در سوره طه- وقتی حضرت موسی ع به فرعون گفت:
من فرستاده پروردگار تو هستم عبادالله را به من بسپار
فرعون گفت: پس حال قرون گذشته چه می‌شود؟
فَمَا بَالُ الْقُرُونِ الْأُولَىٰ
مفسرین خیلی نتوانستند بفهمند یعنی چی؟
یعنی آن قرون گذشته‌ای که زیر دست من بودند و این چند سالی که بنی اسرائیل عذاب می‌کشیدند
پس حال آنها چه می‌شود؟ در جواب حضرت موسی ع فرمود:
علم آن در کتابی است در نزد پروردگار من که حال آنها چگونه است سرنوشت آنها چه می‌شود فرمود: خدا می‌داند
و در کتابی ثبت است، اجلشان ثبت است
علم به احوالات هم در کتاب ثبت است
آنها باید در زیر شکنجه می‌بودند تا منجی بیاید
شکنجه نکشند منجی برای چه بیاید؟
سوره طه
قَالَ عِلْمُهَا عِندَ رَبِّی فِی کتَابٍ لَّا یضِلُّ رَبِّی وَلَا ینسَی
موسی گفت: علم و دانش به [حال] آنان در کتابی [مانند لوح محفوظ] نزد پروردگار من است، که پروردگارم نه اشتباه می‌کند و نه از یاد می‌برد. (۵۲)
ما که در زمان غیبت امام هستیم مورد ظلم واقع ایم
می‌فرماید:
نه گم می‌کند خدای من و نه فراموش می‌کند بلکه ثبت شده است.
زمان هم کتاب دارد یعنی ثبت شده است. و از قبل مشخص شده است. در سوره نوح، (وَیؤَخِّرْکمْ إِلَیٰ أَجَلٍ مُّسَمًّی..
شما را تا اجل مسمی تأخیر می‌اندازد
۳ مشیت و ۴ اراده
مشیت: یعنی خواستن،
چیزی در عالم نیست که خارج از مشیت خدا باشد، حتی برگی از درخت بدون مشیت خدا نمی‌افتد
حتی مشیت ما در تحت مشیت خداوند است
وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن یشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیمًا حَکیمًا
و تا خدا نخواهد، نخواهید خواست; یقیناً خدا همواره دانا و حکیم است. (۳۰)
عرفا: این عالم ظهور مشیت الله است
حقیقت مشیت می‌شود همان اعیان ثابته که همه این موجودات ظهور عین ثابتشان هستند
تعریف عین ثابت: حقایق و ذوات اشیاء در علم باری تعالی را می گوییم اعیان ثابته
فرق مشیت با اراده: مشیت کلی است
یکی از مراتب علم الهی است و اراده زیر مجموعه مشیت می‌شود بعد از مشیت اراده تعلق می‌گیرد.
۵_ و ۶_قضا و قدر
قدر همان تقدیر که در مرتبه لیله القدر اندازه می‌خورند
اشیاء و حدودشان مشخص می‌شود
چون فیض و مشیت بسیط است این باید اندازه بخورد
شکل و صورت پیدا کند این شکل و صورت یک مرتبه کلی ترِاست وقتی این قدر می‌آید پایین می‌شود قضا
قدر یک مرتبه کلی قضاست تفصیل آن قدر وقتی پیاده می‌شود می‌شود قضا یعنی از مرتبه اجمال می‌آید به مرتبه تفصیل…
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ الر ۚ کتَابٌ أُحْکمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکیمٍ خَبِیرٍ
فقط زمان نیست، مکان هم جزو مقدرات هست، که من وشما کجا بدنیا بیاییم در کدام شهر و خانه…
تمام جزئیات تحت فضاو قدر است
القمر
إِنَّا کلَّ شَیءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ
ما هر چیزی را به اندازه آفریدیم. (۴۹)
تمام این عالم در تحت قضا و قدر است
اندازه در همه چیز، روزی شما هم اندازه دارد.
جناب حافظ:
چو قسمت ازلی بی حضور ما کردند
گر اندکی نه به وفق رضاست خرده مگیر
۷_اذن، یعنی اجازه
اذن اجازه – هر موجودی که می‌خواهد در این عالم بیاید به اذن الهی می‌آید و یا می‌رود
هر دری که باز می‌شود یا بسته می‌شود به اذن خداست
القیامه
أَیحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن یتْرَک سُدًی
آیا انسان گمان می‌کند بیهوده و مهمل [و بدون تکلیف و مسؤولیت] رها می‌شود؟!(۳۶)
این عالم بی حساب و کتاب نیست
چیزی در آسمان و زمین نیست مگر این هفت تا
مشیت، اراده، قضا، قدر، کتاب، اجل و اذن
الحمدلله علی الولایه